News Continuous Bureau | Mumbai
Lok Sabha Election 2024: લોકસભા (Lok Sabha) અને 4 રાજ્યોની વિધાનસભા (Vidhan Sabha) ની ચૂંટણી પહેલા મફતના વચનોનો ધમધમાટ શરૂ થયો છે. રાજ્યની સાથે-સાથે કેન્દ્ર પણ રાજકીય રેવડી વહેંચવામાં પાછળ નથી. મોદી કેબિનેટે એલપીજી ગેસ સિલિન્ડર (LPG Gas Cylinder) ના ભાવમાં 200 રૂપિયાનો ઘટાડો કરવાની જાહેરાત કરી છે. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે મફત રાશનને લઈને કેન્દ્ર તરફથી ટૂંક સમયમાં મોટી જાહેરાત કરવામાં આવી શકે છે.
પેટ્રોલ (Petrol) અને ડીઝલ (Diesel) ના ભાવમાં પણ ઘટાડો થવાની ચર્ચા છે. કર્ણાટક ચૂંટણી પહેલા પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં 5-5 રૂપિયાનો ઘટાડો કરવામાં આવ્યો હતો. ચૂંટણીના વર્ષમાં કેન્દ્રની જાહેરાતથી રાજકીય ઉત્તેજના પણ વધી છે. વિરોધ પક્ષોએ વડાપ્રધાન મોદી પર નિશાન સાધ્યું છે.
આરજેડી (RJD) સાંસદ મનોજ ઝાએ કહ્યું- એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું છે કે કિંમતો માત્ર બજાર દ્વારા નક્કી કરવામાં આવતી નથી. સરકાર તેની વિવેકબુદ્ધિ મુજબ કિંમતોમાં વધારો કે ઘટાડો કરી શકે છે. મોટાભાગના વિરોધ પક્ષોનું કહેવું છે કે ચૂંટણીને ધ્યાનમાં રાખીને આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. રાજકીય વર્તુળોમાં એવી પણ ચર્ચાએ જોર પકડ્યું છે કે ફ્રીબીઝનો વિરોધ કરતી ભાજપ ચૂંટણી પહેલા આવી જાહેરાત શા માટે કરી રહી છે?
રેવાડી રાજકારણમાં ભાજપની એન્ટ્રીઃ
વડાપ્રધાને રેવડી રાજનીતિને દેશ માટે ખતરનાક ગણાવી છે. સુપ્રીમ કોર્ટ (Supreme Court) માં સુનાવણી દરમિયાન કેન્દ્રએ સોગંદનામું દાખલ કરીને પોતાનો વિરોધ વ્યક્ત કર્યો હતો, પરંતુ હવે ભાજપ (BJP) પોતે જ ફ્રીબીઝ જાહેરાતોના બંડલ સાથે રાજકીય મેદાનમાં કૂદી પડ્યું છે.
ભાજપે અત્યાર સુધી કેન્દ્ર અને રાજ્ય સ્તરે નીચેની મફત જાહેરાતો કરી છે.
– ગેસ સિલિન્ડર ખરીદવા પર 200 રૂપિયાની કપાતની જાહેરાત. પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં પણ ઘટાડો કરવાની તૈયારી
– મધ્યપ્રદેશમાં શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ લાડલી બ્રાહ્મણ યોજના હેઠળ મહિલાઓને દર મહિને 1250 રૂપિયા આપી રહ્યા છે.
– મધ્યપ્રદેશમાં શિવરાજ સિંહ ચૌહાણે 78 હજાર વિદ્યાર્થીઓને લેપટોપ ખરીદવા માટે મફતમાં પૈસા આપ્યા છે.
– મધ્યપ્રદેશ સરકારે કેન્દ્રની જેમ ખેડૂતોને દર વર્ષે 2000 રૂપિયા આપવાની જાહેરાત કરી છે.
– શિવરાજ સિંહ ચૌહાણે શહેરી વિસ્તારોમાં પણ જમીનની લીઝ વહેંચવાની જાહેરાત કરી છે. 15 ઓગસ્ટના મંચ પરથી શિવરાજે કહ્યું- જે જમીન માફિયાઓથી મુક્ત થઈ છે તે તમામ ગરીબોને આપવામાં આવશે.
આ સમાચાર પણ વાંચો : I.N.D.I.A Alliance Meet: INDIA ગઠબંધનમાં કોણ હશે પીએમના દાવેદાર? આ સવાલ પર તેજસ્વી યાદવે આપ્યુ આ મહત્ત્વનું નિવેદન.. જુઓ વિડીયો…
ભાજપ મફતના મેદાનમાં કેમ ઝંપલાવ્યું?
1. જે રાજ્યોમાં ચૂંટણી યોજાઈ છે ત્યાં 4 કરોડ ગ્રાહકો – એલપીજી સિલિન્ડરની કિંમતમાં થયેલા ઘટાડાને ચૂંટણી કનેક્શન સાથે જોડવા પાછળનું કારણ તેના ગ્રાહકોની સંખ્યા છે. પેટ્રોલિયમ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ અને છત્તીસગઢમાં ગેસ ગ્રાહકોની સંખ્યા લગભગ 4 કરોડ છે.
મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, મધ્ય પ્રદેશમાં LPG ગેસના 1.66 કરોડ, છત્તીસગઢમાં 59 લાખ અને રાજસ્થાનમાં 1.75 કરોડ સ્થાનિક ગ્રાહકો છે. જો તેલંગાણાની વાત કરીએ તો અહીં ઘરેલુ ગેસના 1.20 કરોડ ગ્રાહકો છે.
ઉજ્જવલા યોજનાના લાભાર્થીઓને ગેસ સિલિન્ડરના ભાવમાં ઘટાડાનો લાભ પણ મળશે. કેન્દ્રના જણાવ્યા અનુસાર, મધ્યપ્રદેશમાં 71 લાખ, રાજસ્થાનમાં 63 લાખ, તેલંગાણામાં 10 લાખ અને છત્તીસગઢમાં 29 લાખ ઉજ્જવલા લાભાર્થીઓ છે. એટલે કે આ સંખ્યા પણ 1.73 કરોડ છે. ઉજ્જવલા યોજનાના લાભાર્થીઓને સિલિન્ડર ખરીદવા માટે પહેલા કરતા 400 રૂપિયા ઓછા ચૂકવવા પડશે.
2. 8 રાજ્યોમાં સફળ રહ્યું છે- ફ્રીબીજ એ વિજય માટે અજમાવી અને પરીક્ષણ કરાયેલ ફોર્મ્યુલા છે. મફત વચનો 2020 થી 8 રાજ્યોની ચૂંટણીઓમાં ગેમ ચેન્જર સાબિત થયા છે. 2020ની દિલ્હી ચૂંટણીમાં AAPએ મફત વીજળી અને મફત પાણીની જાહેરાત કરી હતી, જેણે જીતમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.
એ જ રીતે, AAPની મફત વીજળીની દાવ પંજાબની ચૂંટણીમાં પણ કામ કરી ગઈ. યુપી ચૂંટણી 2022માં ભાજપે મહિલાઓને એક વર્ષમાં 2 મફત ગેસ સિલિન્ડર આપવાની જાહેરાત કરી હતી. બંગાળની ચૂંટણીમાં તૃણમૂલની ડોર-ટુ-ડોર રાશન યોજનાનો જાદુ કામ કરી ગયો અને મમતા ત્રીજી વખત સરકાર બનાવવામાં સફળ રહી.
તાજેતરની કર્ણાટક ચૂંટણીમાં, કોંગ્રેસની 5 ગેરંટી યોજનાએ સત્તામાં પાછા ફરવાના ભાજપના અભિયાનને બરબાદ કરી દીધું. કોંગ્રેસ પણ મફતના વચનોના આધારે હિમાચલમાં સત્તામાં આવી છે.
3. તેની સીધી અસર જનતા પર પડે છે, તેથી જાહેરાત કરવાની ઉતાવળ – અમેરિકન સમાજશાસ્ત્રી અને ડ્યુક યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર ડેન એરીલીએ વોલ સ્ટ્રીટ જનરલ અખબારમાં ફ્રીબીઝ પર વિગતવાર લખ્યું છે. એરેલી ફ્રીબીઝ વિશેના નિર્ણયને મનોવિજ્ઞાન સાથે જોડે છે.
એરેલીના મતે, મફત વચનો કિંમત કરતાં વધુ ભાવનાત્મક રીતે જોડાયેલા છે, તેથી તે લોકોને સીધી અને તરત જ અસર કરે છે.
એરીલી તેના લેખમાં લખે છે – ચૂંટણી દરમિયાન મફત વચનો વિશે સાંભળ્યા પછી, લોકોના વર્તનની પેટર્ન બદલાય છે અને એક તરફ તેમનો ઝોક વધે છે.
નોબેલ અર્થશાસ્ત્રી અભિજિત ભટ્ટાચાર્યના જણાવ્યા અનુસાર, દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે ફ્રીબીઝ ખોટી છે, પરંતુ ચૂંટણી દરમિયાન કોઈ તેને ચૂકવા માંગતું નથી. રાજકીય પક્ષો મફત વચનો દ્વારા વધુમાં વધુ લોકોને સરળ બનાવવાનો પ્રયાસ કરે છે.
શું છે રેવડી સંસ્કૃતિ, જાણો ચૂંટણી પંચનું સ્ટેન્ડ
ફ્રીબીઝ એટલે કે ફ્રીબીઝ ચૂંટણી વચનોનો ઉપયોગ સૌપ્રથમ 1920ના દાયકામાં અમેરિકામાં કરવામાં આવ્યો હતો. ફ્રીબીઝને રેવ કલ્ચર કહેવામાં આવે છે. ફ્રીબીઝ એટલે એવી વસ્તુ જે તમને મફતમાં આપવામાં આવે છે.
કેટલીકવાર તે મફત અને કલ્યાણ યોજનાઓથી ખૂબ જ અલગ હોય છે. એક રિપોર્ટ અનુસાર ચૂંટણી પહેલા કરવામાં આવેલી દરેક જાહેરાતને ફ્રી સ્કીમની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવી શકે છે. કારણ કે તેની સીધી અસર ચૂંટણી પર પડે છે. સરકાર બન્યા પછી કલ્યાણકારી યોજનાઓ લાગુ કરવામાં આવે છે.
ભારતમાં ફ્રીબીઝની કોઈ સત્તાવાર વ્યાખ્યા નથી. આ મામલો હવે સુપ્રીમ કોર્ટમાં છે. સુપ્રીમ કોર્ટની સમકક્ષ ચૂંટણી પંચે ઓગસ્ટ 2022માં એફિડેવિટ દાખલ કરી હતી. કમિશન અનુસાર, ફ્રીબીઝની કોઈ સ્પષ્ટ કાનૂની વ્યાખ્યા નથી. પંચે કહ્યું હતું કે ફ્રીબીઝની વ્યાખ્યા સમય અને સ્થળ પ્રમાણે બદલાય છે.
ઉદાહરણ આપતા કમિશને કહ્યું હતું કે જ્યારે કુદરતી આફત કે રોગચાળા દરમિયાન જીવનરક્ષક દવાઓ, ખોરાક અથવા પૈસા આપવામાં આવે છે ત્યારે તેને લોકોની સુરક્ષાનું સાધન માનવામાં આવે છે, પરંતુ જો તે સામાન્ય સમયમાં આપવામાં આવે તો તેને ફ્રીબીઝ કહેવામાં આવે છે.
જો કે, અદાલતે મફતમાં મળેલી વસ્તુઓ પ્રત્યે કમિશનના ઉદાસીન વલણની આકરી ટીકા કરી હતી.
