News Continuous Bureau | Mumbai
ટેકનોલોજીકલ ઇનોવેશન (technological innovation) એ હંમેશા આર્થિક પ્રગતિનું (economic progress) મુખ્ય એન્જિન રહ્યું છે. ડચ શિપબિલ્ડિંગ (Dutch shipbuilding) થી લઈને બ્રિટનની ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ (Industrial Revolution) અને અમેરિકાના ઓટોમેશન મોડેલ (automation model) સુધી, નવીનતાએ (innovation) નવી સંપત્તિનું સર્જન કર્યું છે. આ આર્થિક વિકાસ સામાન્ય રીતે “હબ અને સ્પોક” (Hub and Spoke) મોડેલને અનુસરે છે, જેમાં એક અથવા બે મુખ્ય હબ (hub) હોય છે જે સમગ્ર વિશ્વમાં સમૃદ્ધિ ફેલાવે છે. છેલ્લા બે દાયકામાં, આ મોડેલ ભારતમાં પણ સફળ રહ્યું, જ્યાં યુએસ (US) ફોર્ચ્યુન 500 કંપનીઓની (Fortune 500 companies) IT જરૂરિયાતોને કારણે બેંગલુરુ, હૈદરાબાદ અને પુણે જેવા શહેરો ટેકનોલોજીના સ્પોક્સ (spokes) બન્યા. જોકે, નવા વિશ્લેષણ મુજબ, આ મોડેલ બદલાઈ રહ્યું છે અને ભારતે આગામી પડકારો માટે તૈયાર રહેવું પડશે.
AI – નવી ક્રાંતિ (New Revolution) અને હબ-સ્પોક (Hub and Spoke) મોડેલનું પરિવર્તન
જેમ 90ના દાયકામાં ઈન્ટરનેટ (internet) એક મોટી ક્રાંતિ હતી, તેમ આજે AI (Artificial Intelligence) દરેક ક્ષેત્રને બદલી રહ્યું છે. ગિગાફેક્ટરીઓ (gigafactories), સ્પેસ એક્સપ્લોરેશન (space exploration), ઊર્જા (energy), કમ્પ્યુટ પાવર (compute power), LLMs (large language models) અને પર્સનલાઈઝ્ડ લર્નિંગ (personalized learning) જેવા ક્ષેત્રોમાં AI (AI) નો વ્યાપક ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે. હવે AI ના આગમન સાથે, કોઈ પણ વ્યક્તિ કોડર (coder) બન્યા વિના કોડિંગ (coding)ના ફાયદા ઉઠાવી શકે છે, જે એક મોટું પરિવર્તન છે. આ નવી ટેકનોલોજી (technology) ને કારણે, વિશ્વભરના સૌથી સ્માર્ટ રોકાણકારો (investors), ઉદ્યોગપતિઓ (entrepreneurs) અને મોટી ટેક કંપનીઓ (tech companies) AI માં મોટું રોકાણ કરી રહી છે. ચીન (China) અને યુએસ (US) આ AI રેસમાં હબ (hub) તરીકે સ્પર્ધા કરી રહ્યા છે, જે એક નવી “આર્મ્સ રેસ” (arms race) સમાન છે.
AI રેસ (AI Race)માં ભારત (India)નું સ્થાન ક્યાં છે?
કોઈ પણ દેશ જે નવીનતામાં ભાગ લેતો નથી, તે આખરે પાછળ રહી જાય છે. આ સંદર્ભમાં, પ્રશ્ન એ થાય છે કે ભારત AI રેસ (AI Race)માં ક્યાં ફિટ થાય છે? ડેટા હાર્વેસ્ટિંગનો (data harvesting) તબક્કો મોટાભાગે પૂરો થઈ ગયો છે. AI ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર (infrastructure) માટે ઊંચો ઊર્જા ખર્ચ અને ઈન્ફ્રામાં લીકેજ હોવાને કારણે ભારત ચીન (China) જેવો ખર્ચ લાભ (cost advantage) આપી શકતું નથી. આ જ કારણે ભારતમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ (manufacturing) ક્ષેત્ર મજબૂત નથી. આ ઉપરાંત, પ્રતિ વ્યક્તિ જીડીપી (per capita GDP) નીચી હોવાને કારણે ભારત યુએસ (US) જેવું મોટું અને ઊંચી ચૂકવણી કરતું ગ્રાહક બજાર (customer market) પણ પૂરું પાડી શકતું નથી. તેથી, મોટા પાયે, ભારત પાસે ઉત્પાદન માટે ખર્ચનો લાભ નથી, કે અંતિમ વપરાશ માટે ઊંચી ચૂકવણી કરતું બજાર પણ નથી. આના કારણે ભારત “ઈનોવેશન હબ” (innovation hub) બનવાથી દૂર છે.
આ સમાચાર પણ વાંચો: Anvi Zanzrukiya:ગુજરાત સરકારના પાઠ્યપુસ્તક મંડળ દ્વારા મરાઠી માધ્યમના ધોરણ ૦૭ ના વિદ્યાર્થીઓને સુરતની રબરગર્લ અન્વી ઝાંઝરૂકિયા વિષે ભણાવાશે.
પડકારજનક દાયકો (Challenging Decade) અને શેરબજાર (Stock Market) પર અસર
આ વૈશ્વિક પરિવર્તનનો સીધો પડઘો ભારતના શેરબજાર (stock market) પર પડી શકે છે. જોકે, વિશ્વ વધુ ઉત્પાદક બનશે, તો ભારતને પણ લાભ થશે અને લોકોનું જીવનધોરણ સુધરશે, પરંતુ તુલનાત્મક રીતે (comparatively), અન્ય દેશોની તુલનામાં ભારત પાછળ રહી શકે છે. આનો અર્થ એ નથી કે ભારતમાં વિકાસ નહીં થાય. ઝોમેટો (Zomato) જેવી કંપનીઓ ડ્રોન ડિલિવરી (drone delivery) શરૂ કરશે, અને નવા સ્ટાર્ટઅપ્સ (startups) પણ આવશે, પરંતુ મૂળભૂત પ્રશ્ન એ છે કે શું ભારત વૈશ્વિક સ્તરે ઇનોવેશન હબ (innovation hub) બની શકશે? ભૂતકાળની કેટલીક આર્થિક નીતિઓ (economic policies) અને તર્કસંગત દૃષ્ટિકોણનો અભાવ ભારતને આ સ્થિતિમાં મૂકી ગયો છે. 2020 પછી ફોરેન ઇન્સ્ટિટ્યુશનલ ઇન્વેસ્ટર્સ (FIIs) દ્વારા ભારતીય બજારોમાંથી સતત થઈ રહેલો ઉપાડ આ જ પરિસ્થિતિનું પ્રતિબિંબ પાડી રહ્યો છે.
