News Continuous Bureau | Mumbai

Byju’s Crisis : જો દેશમાં એડટેક સ્ટાર્ટઅપ (EdTech Startups) ની વાત કરવામાં આવે તો બાયજુ (Byju’s) નું નામ જીભ પર સૌથી પહેલા આવે છે. તે હંમેશા તેના લોન્ચિંગ પછી રોકેટની ઝડપે આગળ વધવાને લઈને ચર્ચામાં રહે છે, તેથી હવે પર તેના પડતીના સમાચાર સતત હેડલાઇન્સમાં છે. છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી કંપનીમાં ચાલી રહેલી ગરબડને કારણે શરૂઆતથી તેની સાથે સંકળાયેલા સહયોગીઓ છોડી રહ્યા છે, જો કે, તેના માલિક બાયજુ રવિેન્દ્રન (Ravindra) હજુ પણ ટાઉનહોલ યોજીને તેમની કંપનીના મજબૂત પુનરાગમનની ખાતરી આપી રહ્યા છે. આવો જાણીએ કે કોચિંગ ક્લાસથી શરૂઆત કરવાના વિચારથી હજારો કરોડ રૂપિયાની કંપની કેવી રીતે બની?

IIM પ્રવેશ પરીક્ષા બે વાર પાસ કરી,

બાયજુસના બાયજુ રવિન્દ્રન પણ ભારતીયોની યાદીમાં સામેલ છે. જેઓ નાની ઉંમરે અબજોપતિ બન્યા હતા. કેરળના અઝીકોડમાં શિક્ષક માતા-પિતાના ઘરે જન્મેલા બાયજુ રવિન્દ્રને સ્નાતક થયા પછી એન્જિનિયરિંગની નોકરી શરૂ કરી અને તે પણ દેશમાં નહીં પણ વિદેશમાં, પરંતુ યુકે (Russia) માં નોકરી કરતી વખતે રજાઓમાં ઘરે આવ્યો. આઈઆઈએમ (IIM) ની પ્રવેશ પરીક્ષા આપવાની સલાહ મળી. તેણે તે સ્વીકાર્યું અને પહેલા પ્રયાસમાં જ 100 ટક્કાવારી મેળવી, પરંતુ તેણે એડમિશન લેવાને બદલે ફરી એકવાર આ પરીક્ષા આપવાનું મન બનાવી લીધું અને બીજી વખત પણ બાયજુ રવિન્દ્રને 100 ટક્કાવારી મેળવીને બધાને ચોંકાવી દીધા. જો કે તેના મિત્રો અને પરિવારના સભ્યો એ વાતને લઈને મૂંઝવણમાં હતા કે તે એક વાર ક્લીયર કર્યા પછી બીજી વખત પરીક્ષામાં કેમ આપવા ગયો, પણ રવિન્દ્રનના મનમાં કંઈક બીજું જ ચાલી રહ્યું હતું.

રવિન્દ્રના મનમાં શું ચાલી રહ્યું હતું?

બે વખત પ્રવેશ પરીક્ષા પાસ કર્યા પછી પણ તેણે IIM માં પ્રવેશ ન લીધો, તેના બદલે તેણે કોચિંગ ક્લાસ (Coaching Class) શરૂ કરવાનું નક્કી કર્યું. તેણે નોકરીમાંથી પણ રાજીનામું આપી દીધું અને અહીંથી બાયજુ રવીન્દ્રનના એડટેક સ્ટાર્ટઅપનો પાયો નાખવામાં આવ્યો. શરૂઆતના તબક્કામાં તેમણે થોડા વિદ્યાર્થીઓને કોચિંગ આપવાનું શરૂ કર્યું અને પછી તેમની ભણાવવાની પદ્ધતિની અસર દેખાવા લાગી અને વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યામાં વધારો થયો. નાના રૂમમાંથી કોચિંગ શરૂ કરનાર બાયજુ રવિન્દ્રને વિદ્યાર્થીઓને મોટા જૂથોમાં ભણાવવા માટે ઓડિટોરિયમનો આશરો લેવો પડ્યો હતો. કોચિંગ શરૂ થયા પછી, રવિન્દ્રન હેઠળ અભ્યાસ કરતા વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા માત્ર પાંચ વર્ષમાં 40 વિદ્યાર્થીઓથી વધીને 1000થી વધુ વિદ્યાર્થીઓ થઈ ગઈ.

ઓનલાઈન લર્નિંગ એપનો આઈડિયા કામમાં આવ્યો

વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યામાં સતત વધારો જોઈને, બાયજુ રવિન્દ્રને 2009માં ઓનલાઈન લર્નિંગ પ્રોગ્રામ શરૂ કર્યો. જેમાં તે CATની તૈયારી કરી રહેલા વિદ્યાર્થીઓને વીડિયો દ્વારા કોચિંગ આપતો હતો. વીડિયો પ્રોગ્રામ શરૂ કર્યા પછી જ બાયજુ રવિન્દ્રનને લર્નિંગ એપ (Learning Aap) લાવવાનો આટલો જબરદસ્ત આઈડિયા આવ્યો, જેણે દેશમાં એડટેક ઈન્ડસ્ટ્રીનો ચહેરો બદલવાનું કામ કર્યું. હકીકતમાં, વર્ષ 2011 માં, બાયજુ રવિન્દ્રન અને તેમની પત્ની દિવ્યા ગોકુલનાથે BYJU ની પેરેન્ટ કંપની એટલે કે થિંક એન્ડ લર્ન (Think & Learn) સ્ટાર્ટઅપ શરૂ કર્યું, જેણે તેમના એડટેક બિઝનેસને થોડા જ સમયમાં ખૂબ ઊંચાઈ પર લઈ ગયો. આ પછી, 2015 માં, તેણે BYJUની એપ લોન્ચ કરી અને તેનો સ્ટાર્ટઅપ બિઝનેસ રોકેટની ઝડપે ચાલવા લાગ્યો.

વર્ષ 2015 માં, ફ્લેગશિપ બ્રાન્ડ બાયજુસે એવું કારનામું કર્યું કે 2021 સુધીમાં, તે દેશના સૌથી મૂલ્યવાન સ્ટાર્ટઅપ્સની સૂચિમાં ટોચ પર પહોંચી ગયું. શિક્ષણમાં ટેક્નોલોજીનો સમન્વય કેટલો અદ્ભુત રહ્યો છે, તેનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે, કે થોડાં જ વર્ષોમાં બાયજુ રવિન્દ્રન અબજોપતિઓની યાદીમાં સામેલ થઈ ગયા છે. માત્ર 40 વિદ્યાર્થીઓ સાથે શરૂ થયેલી સફર વર્ષ 2020 સુધીમાં 6 કરોડથી વધુ બાયજુસ સબ્સ્ક્રાઇબર્સમાં પરિવર્તિત થઈ ગઈ હતી. શાહરૂખ ખાન (Shahrukh Khan) ની જાહેરાતથી લઈને ટીમ ઈન્ડિયાની જર્સી સુધી, સમાચારની હેડલાઈન્સથી લઈને યુટ્યુબના બેનરો સુધી. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, વિદ્યાર્થીઓ અને માતાપિતાના હોઠ પર એક નામ ચઢી ગયું છે અને તે છે ઑનલાઇન લર્નિંગ એપ્લિકેશન BYJU’s.

આ સમાચાર પણ વાંચો: Mumbai rains: હવામાન વિભાગની આગાહી… મુંબઈમાં યલો એલર્ટ જાહેર… તુલસી તળાવ ઓવરફ્લો.. જુઓ વિડીયો..

બાયજુસના વિનાશનું આ સૌથી મોટું કારણ છે

આવી સ્થિતિમાં ઓનલાઈન લર્નિંગ પ્લેટફોર્મ બાયજુનો ક્રેઝ ચરમસીમાએ પહોંચી ગયો હતો અને તેની સાથે કંપનીની કમાણીમાં પણ જબરદસ્ત વધારો નોંધાયો હતો. પરંતુ કોરોનાની વિદાય સાથે, શાળા-કોલેજો ખુલતાની સાથે જ અભ્યાસનું લેખન ઓનલાઈન મોડમાંથી ફરી ઓફલાઈન મોડ પર આવી ગયું.

હાલની વાત કરીએ તો, 80 ટકાથી વધુ વિદ્યાર્થીઓ જેઓ કોરો (Corona) ના સમયગાળા દરમિયાન ઓનલાઈન મોડમાં શિક્ષણ લઈ રહ્યા હતા તે હવે સ્કુલમા ભણવા ફરી પહોંચી રહ્યા છે. આ ફેરફારની સીધી અસર બાયજુની કમાણી પર જોવા મળી છે. માત્ર BYJU’S જ નહીં પરંતુ તેના જેવા તમામ ઑનલાઇન લર્નિંગ પ્લેટફોર્મની હાલત ખરાબ છે. પરંતુ સૌથી વધુ અસર બાયજુસ પર પડી કારણ કે તે, આ ક્ષેત્રની સૌથી મોટી ખેલાડી હતુ. તાજેતરની સ્થિતિ વિશે વાત કરીએ તો, બાયજુસ મોટી મુશ્કેલીમાં છે, કંપનીના ચોપડા (Company Book) ઓની તપાસના આદેશ આપવામાં આવ્યા છે. કોર્પોરેટ બાબતોના મંત્રાલય દ્વારા આ આદેશો આપવામાં આવ્યા છે.

જ્યારે ખરાબ સમયમાં

બાયજુસ ટોપ પર ચાલી રહી હતી, ત્યારે બોલિવૂડના કિંગ ખાન તરીકે ઓળખાતા શાહરૂખ ખાન પણ આ કંપનીનો ચહેરો હતા, એટલું જ નહીં, ટીમ ઈન્ડિયાની જર્સી પર પણ બાયજુસનું નામ દેખાતું હતું. પરંતુ તેનો ખરાબ તબક્કો શરૂ થતાં જ આ બધું બદલાઈ ગયું. ભૂતકાળમાં, અભિનેતા શાહરૂખ ખાન, જેઓ 2017 થી કંપની સાથે સંકળાયેલા છે, બાયજુસ સાથેની ડીલ આગળ ન વધારવાના સમાચાર હેડલાઇન્સમાં હતા. તમને જણાવી દઈએ કે શાહરૂખ ખાન લગભગ 4 કરોડ રૂપિયાની વાર્ષિક ફી સાથે આ એડટેક સ્ટાર્ટઅપ સાથે સંકળાયેલો હતો અને આ ડીલ સપ્ટેમ્બર 2023માં જ સમાપ્ત થઈ રહી છે. આ સિવાય બીસીસીઆઈ (BCCI) એ તેની ટીમ ઈન્ડિયાની જર્સી સ્પોન્સર માટે બાયજુસને બદલે ફૅન્ટેસી ગેમિંગ પ્લેટફોર્મ ડ્રીમ-11 (Dream 11) પસંદ કર્યું છે. એડટેક સ્ટાર્ટઅપ BYJU ના નાણાકીય કટોકટી (BYJU Financial Crisis) માં રાજીનામું અને છટણીનો તબક્કો ગયા વર્ષ 2022 થી જ શરૂ થયો હતો. પરંતુ છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં કંપનીમાં ઘણા ઝટકાઓ આવવા લાગ્યા. કોરોનાના સમયમાં ઊંચાઈએ પહોંચેલા આ સ્ટાર્ટઅપે ઓનલાઈન એજ્યુકેશન માર્કેટમાં મંદી વચ્ચે કોસ્ટ કટિંગના નામે છટણી શરૂ કરી છે. તાજેતરમાં, કંપનીએ ફરી એક વખત મોટી છટણી કરી અને પુનર્ગઠન પ્રક્રિયાના ભાગરૂપે 1,000 કર્મચારીઓને બરતરફ કર્યા.

કંપનીના વેલ્યુએશનની વાત કરીએ તો તેમાં પણ મોટો ઘટાડો જોવા મળ્યો છે, જેની ભરપાઈ કરવી સરળ નથી. રિપોર્ટ અનુસાર, ઇન્વેસ્ટમેન્ટ ફર્મ પ્રોસસ દ્વારા કરવામાં આવેલા વેલ્યુએશનમાં બાયજસનું વેલ્યુએશન હવે $22 બિલિયનથી ઘટાડીને $5.1 બિલિયન કરવામાં આવ્યું છે. એટલે કે તેમાં લગભગ 75 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. તમને જણાવી દઈએ કે, Prosus ગ્રુપ બાયજુસમાં સૌથી મોટું રોકાણકાર છે. અહેવાલ મુજબ, 31 માર્ચે પૂરા થયેલા નાણાકીય વર્ષમાં, પ્રોસસે બાયજુસમાં તેના 9.6 ટકા હિસ્સાનું મૂલ્ય ઘટાડીને $493 મિલિયન કર્યું છે.

ખરાબ તબક્કામાંથી પસાર થઈ રહેલી એડટેક ફર્મ બાયજુના

સીઈઓ અને સ્થાપક બાયજુ રવીન્દ્રને પાછલા દિવસોમાં રાજીનામા અને કંપનીના મૂલ્યમાં ઘટાડા વચ્ચે ટાઉનહોલમાં કર્મચારીઓ સાથે વાત કરી હતી. આ સૌથી મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રોમાંનું એક છે અને તમે લોકો યોગ્ય સ્થાને છો. તેમણે કર્મચારીઓને ભાવનાત્મક રીતે સંદેશ આપવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. ફોર્બ્સ અનુસાર, બાયજુ રવિન્દ્રની કુલ સંપત્તિ $2.1 બિલિયન છે.