News Continuous Bureau | Mumbai
Toy Business :સ્થાનિક બજારમાં સ્વદેશી રમકડાંની માંગ વધી છે, જ્યારે વિદેશી બજારોમાં પણ ભારતીય રમકડાંની માંગ વધી છે. તેની પાછળનું મુખ્ય કારણ રમકડા ઉદ્યોગને આપવામાં આવતા પ્રોત્સાહનો અને નીતિઓ છે. તેમાં શંકા કરવાનું કોઈ કારણ નથી. સરકાર આયાત ડ્યુટીમાં વધારો કરતી વખતે “ઉત્પાદન લિંક પ્રોત્સાહક યોજના” લાગુ કરીને ઉદ્યોગના વિકાસમાં ભાગીદાર બની. આજે રમકડા ઉદ્યોગ 12 ટકાના વિકાસ દર સાથે આગળ વધી રહ્યો છે અને આ એક ચક્રવૃદ્ધિ દર છે. તેથી આ ભારતીય રમકડા ઉદ્યોગ માટે સારી વાત છે.
રમકડા ઉદ્યોગે નોંધપાત્ર વૃદ્ધિ નોંધાવી
વાસ્તવિક રમકડા ઉદ્યોગ ચીનનો ઈજારો રહ્યો છે. લગભગ 80 ટકા બજાર ચીન પાસે છે. આવા સમયે ચીનના રમકડા ઉદ્યોગને પડકાર આપવો એ કપરું કામ હતું. પરંતુ ભારત સરકારના પ્રયાસોથી ચિત્ર બદલાઈ ગયું. કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારના સંકલનથી દેશમાં રમકડા ઉદ્યોગને વેગ મળ્યો છે. એક સમયે ભારત ચીન પાસેથી વીસ હજાર કરોડના રમકડાં આયાત કરતું હતું. આજે ભારતનું સ્થાનિક રમકડાંનું બજાર રૂ. 124.73 અબજનું છે. ભારતમાંથી રમકડાંની નિકાસમાં પણ નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. રમકડા ઉદ્યોગે નાણાકીય વર્ષ 2014-15ની સરખામણીએ નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં નોંધપાત્ર વૃદ્ધિ નોંધાવી છે. રમકડાંની આયાતમાં 52 ટકાનો ઘટાડો થયો છે, જ્યારે સ્થાનિક રીતે ઉત્પાદિત રમકડાંની નિકાસમાં 239 ટકાનો વધારો થયો છે. બજાર નિષ્ણાતોનું અનુમાન છે કે 2028 સુધીમાં ભારતમાં રમકડા ઉદ્યોગમાં રૂ. 249.47 અબજનું ટર્નઓવર થશે. તેની પાછળનું કારણ એ છે કે ભારતીય રમકડાંની લોકપ્રિયતા વધારવા માટે બનાવવામાં આવેલ વાતાવરણને જોતા ભારતીય બનાવટના રમકડા બાળકોની પ્રથમ પસંદગી બની રહ્યા છે.
રમકડા ઉદ્યોગમાં આજે 4 હજારથી વધુ “MSME” છે. સૌથી મહત્વની બાબત એ છે કે MSME ઉદ્યોગ દેશ માટે વૃદ્ધિનું એન્જિન છે. MSME ઉદ્યોગ વધુ રોજગારી ઉત્પન્ન કરે તેવી શક્યતા છે. સાથે સાથે સ્થાનિક સ્તરે રોજગાર પણ ઉપલબ્ધ છે. મોટા પાયાના ઉદ્યોગોમાં, રોજગારની તકો અમુક હદ સુધી ઉપલબ્ધ રહે છે. કારણ કે ત્યાં ટેકનોલોજીનો વધુ ઉપયોગ છે. બીજું, આર્થિક વ્યવસ્થાને નવી દિશા મળે છે કારણ કે MSME ઉદ્યોગમાં રોજગારીની વધુ તકો છે.
આ સમાચાર પણ વાંચો : WPLમાં ટાઈટલ જીતતાની સાથે જ RCB ટીમ પર થયો પૈસાનો વરસાદ, ઈનામમાં મળ્યા આટલા કરોડ, હાર બાદ દિલ્હી કેપિટલ્સને થયું મોટુ નુકસાન.. જાણો વિગતે..
રમકડા ઉદ્યોગનો ઈતિહાસ 2600 બીસીમાં સુમેરિયન કાળનો
સ્થાનિકથી લઈને નિકાસ સુધીની તકો સરળતાથી ઉપલબ્ધ છે. રમકડા ઉદ્યોગનો ઈતિહાસ 2600 બીસીમાં સુમેરિયન કાળનો છે અને માનવ અને પશુ-આકારના અવશેષો મળી આવ્યા છે. કહેવાય છે કે આ તે સમયના રમકડાં છે. 500 બીસીમાં ગ્રીક સામ્રાજ્યના અવશેષોનો અભ્યાસ કરતી વખતે રમકડાના અવશેષો પણ મળી આવ્યા છે. આપણા દેશ વિશે વિચારીએ તો કહેવાય છે કે રમકડાંની ચર્ચા રામાયણ, મહાભારત અને પૌરાણિક કથાઓમાં પણ થાય છે.
સમય સાથે, રમકડાંનો રંગ રૂપ અને માંગ પણ બદલાઈ. એક સમય હતો અને જયારે આપણી પાસે માટી, ધાતુ, ટેરાકોટા, કાપડ, લાકડું, શિંગડા, મોતી વગેરેમાંથી બનાવેલા રમકડાં હતા. પરંતુ આજે બાર્બી ડોલની સૌથી વધુ માંગ છે. ક્યુબિક ડિમાન્ડ પણ વધુ જોવા મળી રહી છે. બોલ, બંદૂક, જહાજ, મોટર, ટ્રેન, ડમરુ, બાજા, વ્હિસલ જેવા રમકડાંથી લઈને ઓટોમેટિક કી ઓપરેટેડ ડોલ્સ અને હવે સેલ અને સોલાર પાવરથી ચાલતા રમકડા જોવા મળી રહ્યા છે. ખરેખર તો રમકડાં બાળકોના મનોરંજન માટે હોય છે. એટલું જ નહીં તે તેમના જ્ઞાનમાં વધારો કરવાનું પણ કામ કરે છે. બાળકોના માનસિક વિકાસમાં રમકડાંનો મોટો ભાગ છે. રમત શીખવાની વૃત્તિ વિકસાવે છે. તેથી, રમકડાં એ બાળકોના માનસિક અને બૌદ્ધિક વિકાસનું મુખ્ય માધ્યમ છે.
સરકારે નિકાસની સુવિધા આપી
વાસ્તવમાં, કાચા માલની સરળ ઉપલબ્ધતા, ઇઝ ઓફ ડુઇંગ બિઝનેસ અને PLI એટલે કે પ્રોડક્શન લિંક ઇન્સેન્ટિવ હેઠળ ઉદ્યોગો સ્થાપવામાં સરળતાને કારણે સરકારે રમકડાં પરની આયાત ડ્યૂટી 20 ટકાથી વધારીને 70 ટકા કરી છે. તે જ સમયે, સરકારે નિકાસની સુવિધા આપી અને સામાન્ય ઉદ્યોગોને વિદેશી બજારો ઉપલબ્ધ કરાવવામાં સહાય પૂરી પાડી. દેશની હેન્ડીક્રાફ્ટ એક્સપોર્ટ પ્રમોશન કાઉન્સીલે પણ જરૂરિયાત મુજબ સહાય પૂરી પાડી હતી. રાજ્ય સરકાર પણ આગળ આવી છે અને આ કારણોસર દેશના રમકડા ઉદ્યોગે ખૂબ જ ટૂંકા ગાળામાં દેશ-વિદેશમાં પોતાની ઓળખ ઉભી કરી છે. અંતે, આપણે વિદેશના ગુણવત્તાયુક્ત રમકડાંને ધ્યાનમાં રાખીને સંશોધન અને નવીન રમકડાંના વિકાસને પ્રોત્સાહિત કરવાની જરૂર છે.
