News Continuous Bureau | Mumbai
Jammu Lithium Auction: સરકારે જમ્મુના રિયાસી જિલ્લામાં મળી આવેલા લિથિયમના મોટા ભંડારની ટૂંક સમયમાં હરાજી કરવાની તૈયારી કરી લીધી છે. એપ્રિલ-જૂન ક્વાર્ટરમાં આ સ્ટોકની હરાજી કરવાનો ટાર્ગેટ નક્કી કરવામાં આવ્યો છે. સરકાર ટૂંક સમયમાં આ માટે બિડ મંગાવશે. વાસ્તવમાં, બિડિંગ પ્રોસેસ આટલી જલ્દી શરૂ કરવાનું કારણ એ છે કે સરકાર લિથિયમના ભંડારને લઈને વિશ્વાસ ધરાવે છે. જો આ લિથિયમ મળવાના પ્રારંભિક સંકેતો હોત, તો સરકારે નક્કર પુરાવા ન મળે ત્યાં સુધી ચોક્કસપણે રાહ જોઈ હોત. પરંતુ અહીં મળી આવેલા રિઝર્વ અંગે કોઈ શંકા નથી, તેથી સરકાર તેની હરાજી વહેલી તકે શરૂ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.
ભારતમાં લિથિયમનો ઉપયોગ કરવો પડશે
હરાજી અંગે સરકારની યોજના એ છે કે તે સામાન્ય રીતે અપનાવવામાં આવતી હરાજી પ્રોસેસની જેમ બધા માટે ખુલ્લી રહેશે. કોઈપણ તેના પર બોલી લગાવી શકે છે. જોકે, બિડ જીતનારને ભારતમાં જ લિથિયમનો ઉપયોગ કરવાનો રહેશે. પરંતુ હાલમાં ભારતમાં લિથિયમ રિફાઈનિંગની પ્રોસેસ અસ્તિત્વમાં નથી. આવી સ્થિતિમાં આ જળાશયમાંથી લિથિયમ કાઢવાનું પણ એક પડકાર બની રહેશે.
જમ્મુમાં 59 લાખ ટન લિથિયમનો ભંડાર મળી આવ્યો
દેશમાં મળી આવેલા લિથિયમ ભંડારની કુલ ક્ષમતા 5.9 મિલિયન ટન છે, જે વિશ્વનો સાતમો સૌથી મોટો લિથિયમ રિઝર્વ છે. ભારતથી આગળ બોલિવિયા, આર્જેન્ટિના, અમેરિકા, ચિલી, ઓસ્ટ્રેલિયા અને ચીન છે. લિથિયમ એ નોન-ફેરસ મેટલ છે, જેનો ઉપયોગ મોબાઇલ-લેપટોપ, ઇલેક્ટ્રિક વાહનો સહિત ઘણી વસ્તુઓ માટે ચાર્જેબલ બેટરી બનાવવા માટે થાય છે. આ દુર્લભ પૃથ્વી તત્વ માટે ભારત હજુ પણ અન્ય દેશો પર નિર્ભર છે. હાલમાં ચીનમાં એક ટન લિથિયમની કિંમત 51,19,375 રૂપિયાની આસપાસ છે, જ્યારે ભારતમાં મળી આવેલા ખજાનામાં 59 લાખ ટન લિથિયમ હોવાની શક્યતા છે. આ હિસાબે તેની કિંમત અંદાજે 3000 અબજ રૂપિયા આંકવામાં આવી છે.
લિથિયમ આયાત સમીકરણ બદલાશે
આ શોધ ભારત માટે ખૂબ જ આકર્ષક સાબિત થવા જઈ રહી છે. અત્યારે ભારતમાં જરૂરી 96% લિથિયમ આયાત કરવામાં આવે છે. આ માટે મોટી રકમનું વિદેશી હુંડિયામણ ખર્ચવું પડે છે. ભારતે નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં લિથિયમ આયન બેટરીની આયાત પર 8,984 કરોડ રૂપિયા ખર્ચ્યા હતા. તેના આગલા વર્ષે એટલે કે 2021-22માં ભારતે 13,838 કરોડ રૂપિયાની લિથિયમ આયન બેટરીની આયાત કરી હતી.
આ સમાચાર પણ વાંચો : પવન ખેરાને રાહત, સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા મંજૂર વચગાળાના જામીન, યુપી અને આસામ પોલીસને નોટિસ
લિથિયમની આ શોધ ભારતને આત્મનિર્ભર બનાવશે
ભારત સૌથી વધુ લિથિયમ ચીન અને હોંગકોંગમાંથી આયાત કરે છે. દર વર્ષે આયાતનો જથ્થો અને જથ્થો મજબૂત રીતે વધી રહ્યો છે. આંકડાઓ અનુસાર, ભારત ચીનમાંથી 80 ટકા લિથિયમની આયાત કરે છે. ઈલેક્ટ્રિક વાહનો પર ફોકસ વધારવાથી ભારત લિથિયમની આયાતના મામલે વિશ્વમાં ચોથા નંબરે છે.
શું હવે બેટરી આસાનીથી બની જશે?
લિથિયમ રિઝર્વની ઉપલબ્ધતા અને તેની હરાજી હોવા છતાં, લિથિયમ-આયન બેટરીનું ઉત્પાદન કરવું સરળ નહીં હોય. વાસ્તવમાં, લિથિયમનું ઉત્પાદન અને શુદ્ધિકરણ ખૂબ જ મુશ્કેલ કાર્ય છે. આ માટે અત્યાધુનિક ટેકનોલોજીની જરૂર પડશે. તે આ રીતે પણ સમજી શકાય છે કે ઓસ્ટ્રેલિયામાં 7.9 મિલિયન ટન રિઝર્વ સાથે લિથિયમની ખાણ ઉત્પાદન 69 હજાર ટન છે. બીજી તરફ, 11 મિલિયન ટન રિઝર્વ હોવા છતાં, ચિલીમાં માત્ર 39 હજાર ટનનું ઉત્પાદન થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં ભારત માટે આ રિઝર્વમાંથી ઉત્પાદન કરવું સરળ નથી.
શું ખરેખર બેટરી સસ્તી થશે?
જો ભારત તેના ભંડારમાંથી લિથિયમનું ઉત્પાદન કરવામાં સફળ થાય છે, તો ગ્રાહકોને ફાયદો થઈ શકે છે. તેનાથી ઈલેક્ટ્રિક બેટરી સસ્તી થઈ શકે છે, જે ઈલેક્ટ્રિક કારને વધુ સસ્તું બનાવશે. વાસ્તવમાં, ઈલેક્ટ્રિક કારની કિંમતના લગભગ 45 ટકા ઈલેક્ટ્રિક કારમાં લાગેલા બેટરી પેકને કારણે થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, Nexon EV માં ફીટ કરેલ બેટરી પેકની કિંમત 7 લાખ રૂપિયા છે જ્યારે આ કારની કિંમત લગભગ 15 લાખ રૂપિયા છે.
આ સમાચાર પણ વાંચો : અદાણી જૂથનું ધોવાણ ભારે પડ્યું,.. શેરબજારના માર્કેટ કેપમાં ભારતને પછાડીને આ દેશ નીકળ્યું આગળ..
ભારતના ‘ઈલેક્ટ્રિક મિશન’ને કેટલી મદદ મળશે?
ભારત સરકારનું લક્ષ્ય 2030 સુધીમાં ભારતમાં 30% ખાનગી કાર, 70% કોમર્શિયલ વાહનો અને 80% ટુ-વ્હીલરને ઇલેક્ટ્રિક બનાવવાનું છે. દેખીતી રીતે, આ લક્ષ્યને હાંસલ કરવા માટે, ભારતમાં લિથિયમ આયન બેટરીનું ઉત્પાદન વધારવું જરૂરી છે.
પરંતુ માત્ર લિથિયમ રિઝર્વ મેળવવાથી આ શક્ય બનશે નહીં. આ માટે બેટરીના ઉત્પાદનમાં લિથિયમનો ઉપયોગ કરવો જરૂરી છે. આ માટે ભારતે ચીન પાસેથી શીખવાની જરૂર છે.
લિથિયમ આયન બેટરી પર ચીનનું વર્ચસ્વ
ચીને 2030 સુધીમાં 40 ટકા ઈલેક્ટ્રિક કારનો ટાર્ગેટ રાખ્યો છે. વિશ્વભરમાં વપરાતી દરેક 10 લિથિયમ બેટરીમાંથી 4નો ઉપયોગ ચીનમાં થાય છે. તેના ઉત્પાદનમાં પણ ચીન અન્ય કરતા આગળ છે. વિશ્વના કુલ લિથિયમ બેટરી ઉત્પાદનમાં ચીનનો હિસ્સો 77 ટકા છે. પરંતુ આ સ્થાન સુધી પહોંચવા માટે ચીને 2001માં જ એક પ્લાન તૈયાર કર્યો હતો. 2002 થી, તેણે ઇલેક્ટ્રિક કાર બનાવવાની યોજનામાં રોકાણ કરવાનું શરૂ કર્યું.
ચીન 20 વર્ષથી EV પર કામ કરી રહ્યું છે
ફેક્ટરીઓ બનાવવાની સાથે સાથે ચીને પણ નક્કી કર્યું હતું કે કાચા માલની અછત ન હોવી જોઈએ. આ માટે તેણે ઓસ્ટ્રેલિયા અને દક્ષિણ અમેરિકામાં લિથિયમ માઈનિંગમાં રોકાણ કર્યું. ચીનના રોકાણનું પરિણામ એ આવ્યું કે ટેસ્લા અને એપલ સહિતની અન્ય કંપનીઓએ ચીનમાં પોતાની ફેક્ટરીઓ સ્થાપી. ચીને 20 વર્ષ પહેલા EV વ્યૂહરચના પર કામ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું, જ્યારે 10 વર્ષ પહેલા 2012 સુધી દુનિયાભરમાં માત્ર એક લાખ 30 હજાર ઈલેક્ટ્રિક કાર વેચાઈ હતી. 2020 સુધીમાં આ આંકડો વધીને 30 લાખ અને 2021માં 66 લાખ સુધી પહોંચી ગયો.
આ સમાચાર પણ વાંચો : ગૌતમ અદાણીને ઝટકે પે ઝટકા.. અદાણી ગ્રુપના હાથમાંથી વધુ એક મોટી ડીલ સરકી ગઈ
2035 સુધીમાં વિશ્વના અડધા વ્હીકલ ઇલેક્ટ્રિક કાર હશે
એવો અંદાજ છે કે 2035 સુધીમાં વિશ્વના રસ્તાઓ પર દોડતા વાહનોમાંથી અડધા ઈલેક્ટ્રિક કાર હશે. આવનારા સમયમાં ઈલેક્ટ્રિક કારનું કુલ માર્કેટ 100 બિલિયન ડોલરથી વધુ થઈ જશે. આવી સ્થિતિમાં ભારતને સ્થાનિક ઉત્પાદન માટે પણ મોટા પાયે રોકાણની જરૂર પડશે. આ શોધ પહેલાના એક અહેવાલમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે ભારતને 2030 સુધીમાં લિથિયમ-આયન બેટરી માટે $10 બિલિયનના રોકાણની જરૂર પડશે.
ભારત બેટરીમાં આત્મનિર્ભર કેવી રીતે બનશે?
અમેરિકા પછી ભારત લિથિયમ આયન બેટરીનો બીજો સૌથી મોટો આયાતકાર છે. અમેરિકામાં લગભગ 1.65 લાખ લિથિયમ-આયન બેટરી, ભારતમાં 1.54 લાખ અને ત્રીજા નંબરે વિયેતનામમાં 75 હજારની આયાત કરવામાં આવી હતી. ભારતમાં સૌથી વધુ બેટરીની આયાત ચીન, જાપાન અને વિયેતનામમાંથી થાય છે. હવે આ મામલે આત્મનિર્ભર બનવા માટે ભારતે એવી ટેક્નોલોજી વિકસાવવી પડશે કે જેથી તે દેશમાં જ લિથિયમ આયન બેટરીનું ઉત્પાદન કરી શકે. 2030 ના લક્ષ્યને ધ્યાનમાં રાખીને, ભારતને વાર્ષિક 10 મિલિયન લિથિયમ આયન બેટરીનું ઉત્પાદન કરવાની જરૂર પડશે.
