News Continuous Bureau | Mumbai
UCC: યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ (UCC) ફરી એકવાર દેશભરમાં ચર્ચામાં છે. તેનું કારણ પહાડી રાજ્ય ઉત્તરાખંડ છે. ઉત્તરાખંડમાં ( Uttarakhand ) ધામી સરકારે મંગળવારે બહુપ્રતીક્ષિત UCC બિલ ( UCC bill ) રજૂ કર્યું હતું. મુખ્યમંત્રી પુષ્કર સિંહ ધામીએ વિધાનસભામાં ‘યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ, ઉત્તરાખંડ-2024’ બિલ રજૂ કર્યું હતું. વિધેયકની રજૂઆત દરમિયાન, શાસક પક્ષના ધારાસભ્યોએ બહુમતી દર્શાવતા અને ભારત માતા કી જય, વંદે માતરમ અને જય શ્રી રામના નારા લગાવીને તેનું સ્વાગત કર્યું હતું. તો વિપક્ષ ( opposition ) કોંગ્રેસે આ અંગે વિસ્તૃત ચર્ચાની માંગ કરી છે. દેશભરના તમામ મુસ્લિમ સંગઠનોએ ( Muslim organizations ) આ બિલનો વિરોધ કર્યો છે. ઉત્તરાખંડમાં સંસદ સત્ર દરમિયાન આ બિલ પર હવે વિસ્તૃત ચર્ચા કર્યા બાદ, આ બિલને પસાર કરવામાં આવશે. તો ચાલો જાણીએ શું છે આ યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ અને કયા ધર્મ પર તેની શું અસર પડશે?
ભાજપ દેશભરમાં સમાન નાગરિક સંહિતાના પક્ષમાં છે. 1967ની સામાન્ય ચૂંટણીમાં ભાજપે ( BJP ) તેના ચૂંટણી ઢંઢેરામાં પહેલીવાર ‘સમાન નાગરિક સંહિતા’નો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. ત્યારે પાર્ટીએ વચન આપ્યું હતું કે જો જનસંઘ સત્તામાં આવશે તો દેશમાં UCC લાગુ કરવામાં આવશે. રામ મંદિરનું નિર્માણ, અનુચ્છેદ 370 અને સમાન નાગરિક સંહિતા… આ ત્રણ વચનો 1980માં ભાજપની સ્થાપનાથી પાર્ટીના ઢંઢેરાના મુખ્ય મુદ્દા રહ્યા છે.
ભાજપના બે વચનો, રામ મંદિર નિર્માણ અને કલમ 370 પૂર્ણ થયા છે. જો કે, મોદી સરકાર ( Central government ) દ્વારા હજુ સુધી UCC તરફ કોઈ નક્કર પગલાં લેવામાં આવ્યા નથી. જો કે, આ અંગે ચોક્કસપણે વિચારવિમર્શ કરવામાં આવ્યું છે. ગયા વર્ષે જૂનમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી જનસભાને સંબોધવા માટે ભોપાલ પહોંચ્યા હતા. ત્યારબાદ તેમણે યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ (યુસીસી)ને દેશ માટે જરૂરી ગણાવ્યું હતું.પરંતુ હવે ભાજપ શાસિત ઉત્તરાખંડમાં યુસીસી લાગુ કરવાની દિશામાં એક મોટું પગલું ભરવામાં આવ્યું છે. જો આ બિલ પસાર થઈ જશે તો ઉત્તરાખંડ દેશનું પહેલું રાજ્ય હશે, જ્યાં આઝાદી પછી સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરવામાં આવશે. UCC ગોવામાં પોર્ટુગીઝ શાસનના સમયથી અમલમાં છે.
UCC નો અર્થ એ છે કે ભારતમાં રહેતા દરેક નાગરિક માટે સમાન કાયદો હોવો જોઈએ, પછી ભલે તે નાગરિક કોઈપણ ધર્મ અથવા જાતિનો હોય. જો આનો અમલ થશે તો લગ્ન, છૂટાછેડા, બાળક દત્તક અને વારસાને લગતી બાબતોમાં તમામ ભારતીયો માટે સમાન નિયમો હશે.
આ સમાચાર પણ વાંચો : Maharashtra politics : શરદ પવારનો રાજનિતીના અખાડામાં પરાજય. અજીત પવાર અસલી એનસીપી. ચૂંટણી પંચનો ચુકાદો…
શું છે UCC ના નિયમો..
– ભારતના બંધારણમાં પણ યુનિફોર્મ સિવિલ કોડનો ઉલ્લેખ છે. આ બંધારણના અનુચ્છેદ 44નો એક ભાગ છે. બંધારણમાં રાજ્યની નીતિના નિર્દેશક સિદ્ધાંતોમાં તેનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. બંધારણની કલમ 44 જણાવે છે કે તમામ નાગરિકો માટે સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરવાની જવાબદારી સરકારની છે. કલમ 44નો હેતુ બંધારણની પ્રસ્તાવનામાં સમાવિષ્ટ ‘ધર્મનિરપેક્ષ લોકશાહી પ્રજાસત્તાક’ના સિદ્ધાંતને અનુસરવાનો છે.
– જોકે, ભારતમાં અલગ-અલગ ધર્મોના પોતાના કાયદા છે. જેમ કે- મુસ્લિમો માટે મુસ્લિમ પર્સનલ લો, હિંદુઓ માટે હિંદુ પર્સનલ લો. આવી સ્થિતિમાં, જો ઉત્તરાખંડમાં UCC લાગુ કરવામાં આવે છે, તો તેનો હેતુ આ પર્સનલ લોને નાબૂદ કરીને એક સામાન્ય કાયદો લાવવાનો છે.
– ઉત્તરાખંડમાં રજૂ કરાયેલ યુસીસી બિલમાં ધર્મ અને સમુદાયને ધ્યાનમાં લીધા વિના તમામ નાગરિકો માટે લગ્ન, છૂટાછેડા, વારસા, મિલકત જેવા વિષયો પર સમાન કાયદાનો પ્રસ્તાવ છે. બિલમાં જુવેનાઈલ જસ્ટિસ (બાળકોની સંભાળ અને સંરક્ષણ) અધિનિયમ હેઠળના વર્તમાન કાયદાઓને સમાન રીતે અનુસરવાની જોગવાઈ છે જેથી દત્તક લેવાનો અધિકાર બધા માટે સમાન બને.
-આ બિલમાં બહુપત્નીત્વ પર પ્રતિબંધ મૂકવાની જોગવાઈ છે. બિલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે કોઈ પણ વ્યક્તિની જીવનસાથી જીવિત હોય ત્યાં સુધી તે ફરીથી લગ્ન કરી શકે નહીં. ખરડામાં એવી જોગવાઈ છે કે લગ્નના એક વર્ષનો સમયગાળો પૂરો ન થાય ત્યાં સુધી છૂટાછેડા માટેની અરજી કોર્ટમાં રજૂ કરી શકાતી નથી.
– આ બિલમાં ‘હલાલા’ જેવી પ્રથાઓ પર પ્રતિબંધની સાથે તેને ગુનાહિત કૃત્ય બનાવીને સજા કરવાની જોગવાઈ છે. આ બિલમાં સ્ત્રી અને પુરુષ બંને માટે તમામ ધર્મોમાં લગ્નની કાયદેસરની ઉંમર સમાન બનાવવાની જોગવાઈ છે.
-લિવ-ઇન કપલ્સ માટે નોંધણી જરૂરી છે. તેમજ લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહેતા યુગલોના બાળકોને જૈવિક બાળકોની જેમ વારસામાં આપવાની જોગવાઈ છે. આ અંગે ખોટી માહિતી આપવા બદલ સજાની જોગવાઈ પણ કરવામાં આવી છે. જો લિવ-ઇન મહિલા તેના પતિ દ્વારા છોડી દેવામાં આવે છે, તો તે તેની પાસેથી ભરણપોષણનો દાવો કરી શકે છે.
કયા ધર્મના લોકો કેવી અસર પડશે..
હિંદુઃ જો ઉત્તરાખંડમાં UCC લાગુ કરવામાં આવે છે, તો હિંદુ મેરેજ એક્ટ (1955), હિંદુ ઉત્તરાધિકાર અધિનિયમ (1956) જેવા હાલના કાયદાઓમાં સુધારો કરવો પડશે. આ સિવાય હિન્દુ અવિભાજિત પરિવાર (HUF) પણ પ્રભાવિત થઈ શકે છે. હિંદુ પર્સનલ લો મુજબ, પરિવારના સભ્યો HUF બનાવી શકે છે. HUF ને આવકવેરા કાયદા હેઠળ અલગ એન્ટિટી ગણવામાં આવે છે. આ અંતર્ગત ટેક્સમાં થોડી છૂટછાટ મળે છે. જો કે ઉત્તરાખંડ બિલમાં આ બધાને લઈને શું જોગવાઈ છે તે હજુ સ્પષ્ટ નથી.
મુસ્લિમ: હાલમાં, મુસ્લિમ પર્સનલ (શરિયત) એપ્લિકેશન એક્ટ 1937 મુસ્લિમોને લાગુ પડે છે. આ અંતર્ગત લગ્ન, છૂટાછેડા અને ભરણપોષણના નિયમો લાગુ પડે છે. જો કે, યુસીસીની રજૂઆત સાથે, બહુપત્નીત્વ અને હલાલા જેવી પ્રથાઓને અસર થશે. 2011ની વસ્તી ગણતરી મુજબ, રાજ્યમાં મુસ્લિમ વસ્તી 13.95% હતી.
શીખ: 2011ની વસ્તી ગણતરી મુજબ, ઉત્તરાખંડમાં શીખોની વસ્તી 2.34% છે. આનંદ મેરેજ એક્ટ 1909 શીખોમાં લગ્ન માટે લાગુ છે. જોકે, આમાં છૂટાછેડાની કોઈ જોગવાઈ નથી. આવી સ્થિતિમાં છૂટાછેડા માટે હિંદુ મેરેજ એક્ટ શીખોને લાગુ પડે છે. પરંતુ UCC લાગુ થયા બાદ તમામ સમુદાય પર એક જ કાયદો લાગુ થવાની સંભાવના છે. આવી સ્થિતિમાં આનંદ વિવાહ એક્ટ પણ ખતમ થઈ શકે છે.
આ સમાચાર પણ વાંચો : RBI Action : મહારાષ્ટ્રની આ બેંક બંધ, આરબીઆઈનો મોટો નિર્ણય. ક્યાંક તમારા પૈસા તો ફસાયા નથીને??
ખ્રિસ્તીઓઃ ઉત્તરાખંડમાં ખ્રિસ્તી સમુદાયના લોકો પણ રહે છે. હાલમાં, ખ્રિસ્તી છૂટાછેડા અધિનિયમ 1869 ની કલમ 10A(1) હેઠળ, પરસ્પર સંમતિથી છૂટાછેડા માટે અરજી કરતા પહેલા પતિ અને પત્નીએ ઓછામાં ઓછા બે વર્ષ માટે અલગ રહેવું ફરજિયાત છે. આ સિવાય 1925નો ઉત્તરાધિકાર કાયદો ખ્રિસ્તી માતાઓને તેમના મૃત બાળકોની સંપત્તિમાં કોઈ હક આપતો નથી.પરંતુ UCC પછી આ જોગવાઈ સમાપ્ત થવાની શક્યતા છે.
આદિવાસી સમુદાય: ઉત્તરાખંડમાં આદિવાસીઓ પર UCCની કોઈ અસર થશે નહીં. ઉત્તરાખંડ યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ બિલમાં આદિવાસી વસ્તીને તેની જોગવાઈઓમાંથી મુક્તિ આપવામાં આવી છે. ઉત્તરાખંડમાં આદિવાસી વસ્તી 2.9 ટકા છે.
