News Continuous Bureau | Mumbai
યુક્રેન (Ukraine) સરકારે ભારત (India) અને યુરોપિયન યુનિયન (EU) સામે એક ગંભીર મુદ્દો ઉઠાવ્યો છે. યુક્રેનનો દાવો છે કે રશિયા (Russia) દ્વારા યુક્રેન પર હુમલો કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતા ઈરાની-ડિઝાઇન ડ્રોન્સ (drones)માં ભારતમાં બનેલા અથવા એસેમ્બલ થયેલા ઇલેક્ટ્રોનિક ભાગો (electronic parts) મળી આવ્યા છે. આ મામલો વિદેશ મંત્રાલય (External Affairs Ministry) સમક્ષ ઓછામાં ઓછા બે વખત ઉઠાવવામાં આવ્યો છે અને યુક્રેનિયન (Ukrainian) રાજદ્વારીઓએ (diplomats) પણ યુરોપિયન યુનિયનના પ્રતિબંધોના (sanctions) દૂત (envoy) ડેવિડ ઓ’સુલિવન (David O’Sullivan)ની સામે પણ આ વાત કરી હતી.
કયા ભાગો મળી આવ્યા છે?
મળેલા દસ્તાવેજો (documents) અનુસાર, યુક્રેનિયન સત્તાવાળાઓની તપાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે Vishay Intertechnology અને Aura Semiconductor જેવી ભારતીય કંપનીઓના ઇલેક્ટ્રોનિક કોમ્પોનન્ટ્સ (electronic components)નો ઉપયોગ Shahed 136 UCAV ડ્રોન્સ (drones)ના ઉત્પાદનમાં કરવામાં આવ્યો છે. આ ડ્રોન્સના વોલ્ટેજ રેગ્યુલેટર યુનિટમાં ભારતમાં એસેમ્બલ થયેલ Vishay Intertechnologyનો “બ્રિજ રેક્ટિફાયર E300359” અને Aura Semiconductorની “PLL-based signal generator AU5426A chip”નો ઉપયોગ જામર-પ્રૂફ એન્ટેનામાં (jam-proof antenna) થયો હોવાનું જાણવા મળ્યું છે.
જોકે, ભારતીય કાયદા (Indian laws) મુજબ, આ કંપનીઓએ કોઈ કાયદાનું ઉલ્લંઘન કર્યું નથી. વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા રણધીર જયસ્વાલ (Randhir Jaiswal)એ આ મામલે કહ્યું કે ભારતના કાયદા હેઠળ દ્વિ-ઉપયોગી વસ્તુઓની (dual-use items) નિકાસ (export) પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી અને નિકાસ યોગ્ય પ્રક્રિયા સાથે કરવામાં આવે છે.
કંપનીઓ અને નિષ્ણાતોનો ખુલાસો
આ મુદ્દે Aura Semiconductorના સહ-સ્થાપક કિશોર ગાંટી (Kishore Ganti)એ જણાવ્યું કે તેમની કંપની ખાતરી કરે છે કે ઉત્પાદનોનો ઉપયોગ કાયદેસર (lawfully) અને નૈતિક (ethically) રીતે થાય. તેમણે કહ્યું કે કદાચ કોઈ અનધિકૃત થર્ડ-પાર્ટી (third-party) ચેનલ દ્વારા આ કોમ્પોનન્ટ્સ સંરક્ષણ ઉત્પાદકો (defense manufacturers) સુધી પહોંચ્યા હશે. તેમણે આ અંગે તપાસ (audit) પણ કરાવી હતી, પરંતુ સપ્લાય ચેઇન (supply chain) સંપૂર્ણપણે ટ્રેસ (trace) કરી શકાઈ નહોતી.
ગ્લોબલ ટ્રેડ રિસર્ચ ઇનિશિયેટિવ (Global Trade Research Initiative – GTRI)ના સ્થાપક અજય શ્રીવાસ્તવ (Ajay Srivastava)એ જણાવ્યું કે આ કોમ્પોનન્ટ્સ (components) કાયદેસર રીતે પશ્ચિમ એશિયામાં નિકાસ (export) થયા હોય અને ત્યાંથી ઈરાન (Iran) અથવા રશિયામાં (Russia) મોકલવામાં આવ્યા હોય. તેમણે કહ્યું કે એકવાર માલ ત્રીજા દેશમાં પહોંચી જાય, પછી તેના અંતિમ ઉપયોગને (end use) ટ્રેસ કરવો લગભગ અશક્ય છે.
