News Continuous Bureau | Mumbai
વાસુદેવ બળવંત ફડકેનો પરિચય
વાસુદેવ બળવંત ફડકે, જેને સામાન્ય રીતે ‘ભારતીય સશસ્ત્ર બળવાના પિતા’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તે મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના પ્રખ્યાત ભારતીય સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા હતા. 1845માં મુંબઈ નજીક પનવેલમાં જન્મેલા, ફડકે સ્વરાજ પ્રાપ્ત કરવા માટે ઉત્સુક હતા અને રાનડેના રાષ્ટ્રવાદ વિશેના ભાષણોથી ખૂબ પ્રભાવિત હતા. તેમણે એક જૂથની સ્થાપના કરી અને તેમનામાં સ્વ-શાસનના મહત્વ અને તેના માટે લડવાની જરૂરિયાત વિશે જાગૃતિ ફેલાવી. તેમના પ્રયત્નોના પરિણામે સશસ્ત્ર બળવો થયો જેને આજે પણ ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ દરમિયાન સૌથી મહત્વપૂર્ણ ચળવળ તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે. ફડકેના જન્મદિવસને હિંમત અને દેશભક્તિના પ્રતીક તરીકે ઉજવવામાં આવે છે તે હંમેશા ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામનો અભિન્ન ભાગ બની રહેશે.
વાસુદેવ બળવંત ફડકેનું ઘર
ફડકેનું પ્રારંભિક જીવન
વાસુદેવ બળવંત ફડકેનો જન્મ 4 નવેમ્બર 1845ના રોજ મહારાષ્ટ્રના રાયગઢ જિલ્લાના પનવેલ પાસે આવેલા શિરધોણ ગામમાં થયો હતો. તેમનો જન્મ બ્રાહ્મણ પરિવારમાં થયો હતો અને નાનપણથી જ તેઓ સ્વરાજ અથવા સ્વરાજ્ય પ્રાપ્ત કરવા માટે મક્કમ અને પ્રખર હતા. ફડકેએ તેમનું પ્રારંભિક શિક્ષણ પનવેલ ખાતે મેળવ્યું હતું, જ્યાં તેઓ અખબારો, પુસ્તકો અને અન્ય સાહિત્યના સંપર્કમાં આવ્યા હતા, જે ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ પરના તેમના વિચારોને આકાર આપવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ હતા. તેઓ ટૂંક સમયમાં જ ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં પ્રભાવશાળી વ્યક્તિ બની ગયા.
ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં ફડકેનું યોગદાન
વાસુદેવ બળવંત ફડકે ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના પ્રખર સમર્થક હતા અને અંગ્રેજો સામે લડવાની અનેક પ્રવૃત્તિઓમાં સામેલ હતા. રાજકીય પ્રચાર માટે પ્રવાસ કરનાર તેઓ પ્રથમ ભારતીય પણ હતા. બ્રિટિશ રાજ સામે રાષ્ટ્રવાદી સશસ્ત્ર બળવો ઊભો કરવાના તેમના પ્રયાસોની વિનાયક દામોદર સાવરકર સહિત ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળના ઘણા નેતાઓએ પ્રશંસા કરી હતી. ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં ફડકેના યોગદાનની ઘણા લોકો દ્વારા ખૂબ પ્રશંસા કરવામાં આવી છે, જેમાં લોકસભાના અધ્યક્ષ સુમિત્રા મહાજને તેમના નામે વાસુદેવ બળવંત ફડકે સ્મારક રાષ્ટ્રને સમર્પિત કર્યું હતું. ફડકેને ભારતીય ક્રાંતિકારીઓ અને સ્વતંત્રતાના સૈનિકોની પ્રથમ બ્રિગેડ તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે જેમણે સંગઠિત સશસ્ત્ર ચળવળનો માર્ગ મોકળો કર્યો હતો.
ભારત સરકારે વાસુદેવ બળવંત ફડકેના નામે બહાર પાડેલી ટીકીટ
ભારતીય સશસ્ત્ર બળવામાં ફડકેની ભૂમિકા
1879 માં, ફડકેએ ભારતીય સ્વતંત્રતા માટે લડવાના તેમના ઇરાદાની ઘોષણા કરી અને જુલમી બ્રિટિશ શાસન સામે બળવો કરવા માટે લશ્કર ઊભું કર્યું. તેમણે ઝડપથી અનુયાયીઓ મેળવ્યા, ખાસ કરીને યુવાનોને તેમણે સ્વતંત્રતા માટે લડવા માટે પ્રેરિત કર્યા. ફડકેના 1877ના વિદ્રોહને 1857 પછીના પ્રથમ હિંદુ બળવો તરીકે જોવામાં આવે છે
ફડકેના અનુયાયીઓનું જૂથ
વાસુદેવ બળવંત ફડકે ધનગર, કોળી અને ભીલ જેવા ખેડૂત સમુદાયોમાં મજબૂત અનુયાયીઓ ધરાવતા હતા. ફડકેએ ભારતને આઝાદ કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે રામોશી તરીકે ઓળખાતા ક્રાંતિકારી જૂથની રચના કરી. તેમણે તેમના અનુયાયીઓને શૂટિંગ, ઘોડેસવારી અને ફેન્સીંગ શીખવ્યું અને ટૂંક સમયમાં 300 લોકોનું સશસ્ત્ર બળવાખોર જૂથ બનાવ્યું. આ જૂથ અંગ્રેજોને હાંકી કાઢવા મક્કમ હતું અને ભારતમાં અન્ય ઘણા સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓને પ્રેરણા આપી હતી.
વાસુદેવ બળવંત ફડકે
ફડકેનો વારસો અને ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામ પરની અસર
વાસુદેવ બળવંત ફડકેનો વારસો અને ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ પર તેની અસર નિર્વિવાદ છે. તેઓ ભારતની આઝાદી માટે લડનારા પ્રારંભિક ક્રાંતિકારીઓમાંના એક હતા, અને તેમનો પ્રભાવ એટલો પ્રબળ હતો કે લોકમાન્ય ટિળકે પણ તલવારબાજીના પાઠ લીધા અને ફડકેની ચળવળ સાથે સંકળાયેલી શારીરિક પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લીધો. ફડકે અને તેમના અનુયાયીઓએ તેમના હેતુ માટે ભંડોળ મેળવવા શ્રીમંત યુરોપિયન ઉદ્યોગપતિઓ પર દરોડા પાડ્યા હતા. તેમનો ઉદ્દેશ્ય સ્વરાજ હતો અને તેમની વ્યૂહરચના સરકારી પ્રવૃત્તિઓમાં વિક્ષેપ, અશાંતિ અને ગભરાટ ફેલાવવાનો અને હજારો અન્ય ભારતીયોને ઉત્સાહિત કરવાનો હતો. તેમના આ કાર્યથી સ્વતંત્રતા માટેના લાંબા સંઘર્ષની શરૂઆત થઈ જેના કારણે આખરે 1947માં ભારતને આઝાદી મળી. ફડકેનો જન્મદિવસ ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં તેમના યોગદાનને શ્રદ્ધાંજલિ તરીકે દર વર્ષે ઉજવવામાં આવે છે, અને તેઓ હંમેશા ભારતીય ઇતિહાસમાં એક પ્રેરણાદાયી વ્યક્તિ બની રહેશે.
ફડકેનું નિધન
17 ફેબ્રુઆરી એ રાષ્ટ્રવાદના પિતા વાસુદેવ બળવંત ફડકેની પુણ્યતિથિ છે. ક્રાંતિકારી વાસુદેવ બળવંત ફડકે 1883 માં આ દિવસે કાળા પાણીની સજા ભોગવતા મૃત્યુ પામ્યા હતા.
