News Continuous Bureau | Mumbai

મોદી સરકારના 2016ના નોટબંધીને પડકારતી 58 અરજીઓ પર સુપ્રીમ કોર્ટ આજે પોતાનો ચુકાદો સંભળાવશે. જસ્ટિસ અબ્દુલ નઝીરની આગેવાની હેઠળની પાંચ જજોની બંધારણીય બેન્ચે પાંચ દિવસની ચર્ચા બાદ 7 ડિસેમ્બરે પોતાનો ચુકાદો અનામત રાખ્યો હતો.

જસ્ટિસ નઝીર તેમની નિવૃત્તિના બે દિવસ પહેલા નોટબંધી પર ચુકાદો સંભળાવશે. જસ્ટિસ અબ્દુલ નઝીર, જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ, જસ્ટિસ એ.એસ. બોપન્ના, જસ્ટિસ વી. રામસુબ્રમણ્યમ અને જસ્ટિસ બી.વી. નગરરત્નનો સમાવેશ થાય છે. માનવામાં આવે છે કે આ કેસમાં જસ્ટિસ બી.આર. ગવઈ અને જસ્ટિસ બી.વી. નાગરત્ન પર તમે તમારો અલગ અભિપ્રાય આપી શકો છો.

ગત વખતે, આ મામલે નિર્ણય અનામત રાખતી વખતે, કોર્ટે કેન્દ્ર અને આરબીઆઈને નોટબંધી સંબંધિત તમામ દસ્તાવેજો અને રેકોર્ડ્સ કોર્ટમાં રજૂ કરવા કહ્યું હતું, જે સીલબંધ પરબિડીયામાં જમા કરવામાં આવ્યા હતા.

કોર્ટ સમક્ષ અરજદારોની દલીલો:

– સરકાર દ્વારા અપનાવવામાં આવેલી પ્રક્રિયામાં મોટી ખામીઓ હતી અને તેને રદ કરવી જોઈએ.

-આ પ્રક્રિયાએ દેશના કાયદાના શાસનની મજાક ઉડાવી.

– RBIના કેન્દ્રીય બોર્ડની ભલામણ પર જ સરકાર ડિમોનેટાઈઝેશન કરી શકે છે, પરંતુ અહીં પ્રક્રિયા જ ઉલટી થઈ ગઈ.

નિર્ણય લેવા દરમિયાન, કેન્દ્રએ 7 નવેમ્બરના રોજ સરકાર દ્વારા આરબીઆઈને લખવામાં આવેલ પત્ર અને આરબીઆઈ બોર્ડ મીટિંગની મિનિટ્સ સહિતના મહત્વના દસ્તાવેજો રોકી રાખ્યા હતા.

કેન્દ્રએ કોર્ટ સમક્ષ આ દલીલો મૂકી હતી:

-નકલી નોટો, બિનહિસાબી નાણાં અને આતંકવાદ જેવી પ્રવૃત્તિઓ સામે લડવા માટે નોટબંધી એક મહત્વપૂર્ણ પગલું હતું.

-ડિમોનેટાઇઝેશનને અન્ય તમામ સંબંધિત આર્થિક નીતિના પગલાંથી અલગ કરીને જોવું અથવા તપાસવું જોઈએ નહીં.

– આર્થિક પ્રણાલીને મળેલા મોટા લાભો અને લોકોને એક વખત પડેલી હાડમારીની સરખામણી કરી શકાતી નથી.

– નોટબંધીથી મોટાભાગે સિસ્ટમમાંથી નકલી ચલણ દૂર થઈ ગયું.

નોટબંધીથી ડિજિટલ અર્થતંત્રને ફાયદો થયો છે.

આરબીઆઈએ આ દલીલો આપી:

-કેન્દ્રને ભલામણો કરવા માટે આરબીઆઈ એક્ટ હેઠળ અનુસરવામાં આવતી પ્રક્રિયા.

-RBIના સેન્ટ્રલ બોર્ડની બેઠકમાં નિર્ધારિત કોરમ પૂરો થયો, જેણે ભલામણ કરવાનો નિર્ણય લીધો.

-લોકોને ઘણી તકો આપવામાં આવી, પૈસા બદલવાની વ્યવસ્થા મોટા પાયે કરવામાં આવી.

બંધારણીય બેંચે તમામ પક્ષો પાસેથી પ્રશ્નો પૂછ્યા

સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્રની દલીલ સાથે સંમત થવાનો ઇનકાર કર્યો હતો કે આ મુદ્દો શૈક્ષણિક બની ગયો છે. જસ્ટિસ નઝીરે કહ્યું હતું કે, “અમારે તપાસ કરવી પડશે.” જસ્ટિસ બોપન્નાએ ટિપ્પણી કરી, “અમે કહી શકીએ કે આ મુદ્દો શૈક્ષણિક અથવા નિરર્થક ત્યારે જ બન્યો છે જ્યારે બંને પક્ષો સંમત થાય છે.” જસ્ટિસ નાગરત્ને કહ્યું હતું કે, “સરકારનું શાણપણ આ બાબતનું એક પાસું છે અને અમે જાણીએ છીએ કે લક્ષ્મણ રેખા ક્યાં છે, આ નોટબંધી જે રીતે કરવામાં આવી હતી, તે પ્રક્રિયાની તપાસ થઈ શકે છે, પરંતુ તેના માટે આપણે પહેલા તમામ પક્ષોને સાંભળવાની જરૂર છે.”

બેન્ચે RBIની કેન્દ્રીય બોર્ડની બેઠકમાં હાજર રહેલા સભ્યોની સંખ્યા વિશે પૂછપરછ કરી, જેમાં નોટબંધીની ભલામણ કરવામાં આવી હતી. ન્યાયમૂર્તિ ગવઈએ આરબીઆઈના વકીલને કોરમ વિશે જણાવવા માટે મૌખિક રીતે પૂછ્યું, કેટલા સભ્યો હાજર હતા? તેમણે કહ્યું હતું – અમને કહેવામાં કોઈ મુશ્કેલી ન હોવી જોઈએ.

આરબીઆઈની દલીલનો જવાબ આપતા કે કોર્ટ આર્થિક નીતિના પગલાંની ન્યાયિક સમીક્ષા કરશે નહીં. ખંડપીઠે કહ્યું કે ભલે તે ચુકાદાની યોગ્યતાને ધ્યાનમાં ન લે, પરંતુ પ્રક્રિયાની તપાસ કરી શકાય છે. જસ્ટિસ બીવી નાગરત્ને કહ્યું છે કે, ‘કોર્ટ કોઈ પણ નિર્ણયની યોગ્યતાને ધ્યાનમાં લેશે નહીં. તે નિર્ણય જે રીતે લેવામાં આવ્યો તે અંગે વિચાર કરી શકે છે, કારણ કે તે આર્થિક નીતિ છે, કોર્ટ હાથ પર હાથ રાખીને બેસી શકે નહીં.

નોટબંધી અંગેના કેન્દ્રના નિર્ણયની ન્યાયિક સમીક્ષા થઈ શકે છે કે કેમ તે અંગેની દલીલ પર, બેન્ચે કહ્યું કે અરજદાર સંમત છે કે ન્યાયિક સમીક્ષા દરમિયાન, કોર્ટ એસસીના અગાઉના નિર્ણયો અનુસાર નિર્ણયની સાચીતાની તપાસ કરી શકતી નથી. તે માત્ર નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયાની તપાસ કરી શકે છે. જસ્ટિસ ગવઈએ કહ્યું કે અમે તપાસ કરી શકીએ છીએ કે કાયદાનું પાલન થયું કે નહીં.

નોટો બદલવાની સમયમર્યાદા ચૂકી ગયેલા લોકોની વ્યક્તિગત ફરિયાદોના મુદ્દા પર વિચાર કરતી વખતે, બેન્ચે અવલોકન કર્યું હતું કે સ્પેસિફાઈડ નોટ્સ એક્ટ 2017 મુજબ, આરબીઆઈ પાસે આવી વિનિમયની મંજૂરી આપવાની સત્તા છે.