News Continuous Bureau | Mumbai 

Zoological Survey: છેલ્લા 30 વર્ષોમાં સંખ્યામાં ફેરફાર માટે ભારત (India) માં અભ્યાસ કરાયેલી 338 પક્ષીઓની પ્રજાતિઓમાંથી 60 ટકામાં ઘટાડો થયો છે, એમ દેશભરના લગભગ 30,000 પક્ષી નિરીક્ષકોના ડેટા પર આધારિત એક નવો અહેવાલ જણાવે છે. ઉપરાંત, “સ્ટેટ ઓફ ઈન્ડિયાઝ બર્ડ્સ” (State of India’s Birds) શીર્ષકના અહેવાલ મુજબ, છેલ્લા સાત વર્ષમાં પરિવર્તન માટે મૂલ્યાંકન કરાયેલી 359 પ્રજાતિઓમાંથી 40 ટકા (142)માં ઘટાડો થયો છે.

મૂલ્યાંકન ત્રણ સૂચકાંકો પર આધાર રાખે છે: બે વિપુલતામાં ફેરફાર સાથે સંબંધિત છે — લાંબા ગાળાના વલણ (30 વર્ષથી બદલાવ) અને વર્તમાન વાર્ષિક વલણ (છેલ્લા સાત વર્ષમાં ફેરફાર) — અને ત્રીજું વિતરણ ભારતમાં કદ શ્રેણીનું માપ છે.

મૂલ્યાંકન કરાયેલ કુલ 942 પ્રજાતિઓમાંથી, 338 પ્રજાતિઓ માટે લાંબા ગાળાના વલણો નક્કી કરી શકાય છે. બોમ્બે નેચરલ હિસ્ટ્રી સોસાયટી (BNHS), વાઇલ્ડલાઇફ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઇન્ડિયા (WII) અને ભારતીય પ્રાણીશાસ્ત્રીય સર્વેક્ષણ (ZSI), સહિત 13 સરકારી અને બિન-સરકારી સંસ્થાઓના જૂથ દ્વારા પ્રકાશિત અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે આમાંથી 204 પ્રજાતિઓમાં ઘટાડો થયો છે, 98 સ્થિર છે અને 36માં વધારો થયો છે.

વર્તમાન વાર્ષિક પ્રવાહો 359 પ્રજાતિઓ માટે નક્કી કરી શકાય છે, જેમાંથી 142માં ઘટાડો થયો છે (64 ઝડપથી), 189 સ્થિર છે અને 28માં વધારો થયો છે. અહેવાલમાં 178 પ્રજાતિઓને વર્ગીકૃત કરવામાં આવી છે, જેમાં નોર્ધન શોવેલર, નોર્ધન પિનટેલ, કોમન ટીલ, ટફ્ટેડ ડક, ગ્રેટર ફ્લેમિંગો, સરસ ક્રેન, ઈન્ડિયન કોર્સર અને આંદામાન સર્પન્ટ ઈગલને “ઉચ્ચ સંરક્ષણ અગ્રતા” તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવી છે. ઈન્ડિયન રોલર, કોમન ટીલ, નોર્ધન શોવેલર અને કોમન સેન્ડપાઈપર સહિતની ચૌદ પ્રજાતિઓમાં 30 ટકા કે તેથી વધુનો ઘટાડો થયો છે અને IUCN રેડ લિસ્ટ પુનઃમૂલ્યાંકન માટે ભલામણ કરવામાં આવી છે, એમ અહેવાલ જણાવે છે.

14 પ્રજાતિઓની સંખ્યામાં 30 ટકાથી વધુનો ઘટાડો

ફેરલ રોક કબૂતર, એશી પ્રિનિયા, એશિયન કોએલ અને ભારતીય મોર જેવી સામાન્ય પ્રજાતિઓ ખૂબ સારી રીતે કાર્ય કરી રહી છે. ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ eBird પર અપલોડ કરાયેલા ડેટાનો ઉપયોગ કરીને તૈયાર કરાયેલા અહેવાલ મુજબ બાયા વીવર અને પાઈડ બુશચેટ જેવી અન્ય સામાન્ય પ્રજાતિઓ પ્રમાણમાં સ્થિર છે. આવાસ નિષ્ણાતો – ખાસ કરીને ઘાસના મેદાનો અને અન્ય ખુલ્લા રહેઠાણો, વેટલેન્ડ્સ અને વૂડલેન્ડ્સના પક્ષીઓ – ઝડપથી ઘટી રહ્યા છે.

આહારની દ્રષ્ટિએ, માંસાહારી, જંતુભક્ષી અને દાણાભક્ષી પ્રાણીઓ સર્વભક્ષી અથવા ફળ-અને-અમૃત ખાનારા કરતાં વધુ ઝડપથી ઘટી રહ્યા છે, એમ અહેવાલ દર્શાવે છે. ઉપરાંત, સ્થળાંતર કરનારી પ્રજાતિઓ બિન-સ્થળાંતર કરનારાઓ કરતાં વધુ જોખમમાં હોય તેવું લાગે છે જ્યારે પશ્ચિમ ઘાટ-શ્રીલંકા પ્રદેશમાં સ્થાનિક પ્રજાતિઓ અન્ય કરતા વધુ ખરાબ છે.

પક્ષીઓના અમુક જૂથો ખાસ કરીને ખરાબ રીતે કામ કરી રહ્યા છે, જેમાં ખુલ્લા વસવાટની પ્રજાતિઓ જેમ કે બસ્ટર્ડ્સ અને કોર્સર્સ, નદીના રેતીના સૅન્ડબાર-નેસ્ટિંગ પક્ષીઓ જેમ કે સ્કિમર અને કેટલાક ટર્ન, દરિયાકાંઠાના કિનારાના પક્ષીઓ, ખુલ્લા દેશના રેપ્ટર્સ અને સંખ્યાબંધ બતકનો સમાવેશ થાય છે. નેચર કન્ઝર્વેશન ફાઉન્ડેશનના એક્ઝિક્યુટિવ ડિરેક્ટર એમ આનંદ કુમારે અહેવાલના જવાબમાં જણાવ્યું હતું કે, “સ્થાનિક પ્રજાતિઓ નબળી રીતે ચાલી રહી છે તે શોધ ચિંતાજનક છે, કારણ કે તેમનું અસ્તિત્વ સંપૂર્ણપણે આપણા હાથમાં છે.”

વેટલેન્ડ ઈન્ટરનેશનલ-સાઉથ એશિયાના ડાયરેક્ટર રિતેશ કુમારે જણાવ્યું હતું કે બતક અને કિનારાના પક્ષીઓ સહિત ઘણા વેટલેન્ડ પક્ષીઓની સ્થિતિ ચિંતાજનક છે અને તેમના રહેઠાણો અને ઈકોલોજીકલ કોરિડોરની સંરક્ષણ જરૂરિયાતો તરફ ઈશારો કરે છે.

આ સમાચાર પણ વાંચો : Delhi-Mumbai Highway Accident: દિલ્હી-મુંબઈ હાઈવે પર ટેન્કર અને 200ની સ્પીડે ચાલતી રોલ્સ રોયસ વચ્ચે જોરદાર ટક્કર…. કારમાં હતા આ બિઝનેસ મેન સવાર… જાણો હાલ શું સ્થિતિ…