News Continuous Bureau | Mumbai 

Russia: ભારત (India) ને સબસિડીવાળા ભાવે તેલ વેચતા રશિયા (Russia) એ હવે રૂપિયામાં ટ્રાન્ઝેક્શન કરવાનો ઈન્કાર કરી દીધો છે. હકીકતમાં, રશિયન યુરલ (Oil) ની કિંમત તાજેતરમાં ઓર્ગેનાઈઝેશન ફોર ઈકોનોમિક કો-ઓપરેશન એન્ડ ડેવલપમેન્ટ (OECD) ના સભ્ય દેશો દ્વારા નિર્ધારિત $60 મર્યાદાને વટાવી ગઈ છે. જે બાદ રશિયા તેલના વેપારમાં રૂપિયાની લેવડદેવડ સ્વીકારવા તૈયાર નથી.

બીજી તરફ પશ્ચિમી દેશો દ્વારા લાદવામાં આવેલા નિયંત્રણોને કારણે અમેરિકી ડોલરનો પણ ઉપયોગ કરી શકાતો નથી. જે બાદ ભારતીય ઓઈલ આયાતકારો રશિયામાંથી ક્રૂડ ઓઈલ માટે વિવિધ વિકલ્પો શોધી રહ્યા છે, જેમાં સિંગાપોર અને હોંગકોંગ દ્વારા રશિયન ઓઈલની આયાતનો સમાવેશ થાય છે.

અંગ્રેજી અખબાર અહેવાલ મુજબ, ભારતીય રિફાઇનરી કંપનીઓ રશિયા પાસેથી ક્રૂડ ઓઇલ ખરીદવા માટે યુઆન અને દિરહામમાં આયાતનો એક નાનો હિસ્સો ચૂકવી રહી છે. કારણ કે આ બે કરન્સીના ઉપયોગ પર અલગ-અલગ મર્યાદાઓ છે. તે જ સમયે, આ બાબતથી વાકેફ એક અધિકારીએ કહ્યું છે કે આયાતકારો સિંગાપોર અને હોંગકોંગ દ્વારા વેપાર કરવા માટેનો માર્ગ શોધી રહ્યા છે. યુઆનનો ઉપયોગ બંને દેશોમાં સ્થાનિક ચલણ સાથે રશિયન તેલની ચૂકવણી કરવા માટે થઈ શકે છે.

તેલની આયાતમાં બમ્પર વધારો

ડિસ્કાઉન્ટેડ ભાવનો લાભ લઈને ભારતીય રિફાઈનરી કંપનીઓ રશિયાથી બમ્પર ઓઈલની આયાત કરી રહી છે. તેનો અંદાજ એ વાત પરથી પણ લગાવી શકાય છે કે રશિયા જે યુક્રેન યુદ્ધ પહેલા ભારત માટે મામૂલી નિકાસ કરતો દેશ હતો. આજે ભારત તેલનો સૌથી મોટો સપ્લાયર દેશ બની ગયો છે.

રિપોર્ટ અનુસાર નાણાકીય વર્ષ 2022ની સરખામણીએ નાણાકીય વર્ષ 2023માં રશિયાથી ભારતની ક્રૂડ ઓઈલની આયાત 14 ગણી વધી છે. 2022માં, ભારતે માત્ર $2.2 બિલિયનનું રશિયન તેલ આયાત કર્યું હતું, જ્યારે 2023માં, ભારતે $31.02 બિલિયનનું રશિયન તેલ આયાત કર્યું હતું.

તેલની ચુકવણી ભારતીય કંપનીઓ માટે માથાનો દુખાવો છે

યુક્રેનમાં હિંસક કાર્યવાહીને કારણે યુરોપિયન દેશોએ રશિયા પર વિવિધ આર્થિક પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે. કારણ કે, તેલ અને ગેસ, ખોરાક અને દવાઓ જેવી આવશ્યક ચીજવસ્તુઓને આ પ્રતિબંધમાંથી બહાર રાખવામાં આવી હતી. આ કારણે કોઈ પણ દેશને રશિયા સાથે આ માલસામાનનો વેપાર કરતા અટકાવવામાં આવ્યો ન હતો. ભારતે થોડા સમય માટે રશિયન તેલનો મોટા ભાગનો ભાગ યુએસ ડોલરમાં ચૂકવ્યો હતો. પરંતુ G-7 દેશોએ રશિયન તેલ પર પ્રતિ બેરલ $60ની કિંમતની મર્યાદા મૂકી છે. એટલે કે, પ્રતિ બેરલ $60 થી ઉપરના વ્યવહારો પર પ્રતિબંધ છે.

ઓઈલ બિઝનેસ સાથે જોડાયેલા એક અધિકારીએ કહ્યું કે હવે જ્યારે રશિયન ક્રૂડ ઓઈલની કિંમતો પ્રાઇસ કેપથી ઉપર જવા લાગી છે. કિંમતોમાં વધારો અને ડિસ્કાઉન્ટમાં ઘટાડો થયો છે. આવી સ્થિતિમાં રશિયન તેલ માટે ચૂકવણી કરવી વેપારીઓ માટે માથાનો દુખાવો બની ગઈ છે.

અધિકારીએ વધુમાં કહ્યું કે, રશિયા ચીની ચલણ યુઆનને ચૂકવણી તરીકે સ્વીકારવા તૈયાર છે, પરંતુ ભારત સરકારે જાહેર ક્ષેત્રની તેલ કંપનીઓને ચીની ચલણનો ઉપયોગ કરવાથી રોકવા માટે અનૌપચારિક આદેશ જારી કર્યો છે. જોકે, સરકારને ખાનગી કંપનીઓ માટે ચાઈનીઝ કરન્સીના ઉપયોગ સામે કોઈ વાંધો નથી. સરકારના વલણને જોતા ખાનગી કંપનીઓ પણ તેનો ઓછો ઉપયોગ કરી રહી છે.

આ સમાચાર પણ વાંચો : Pankaj Tripathi : અક્ષયની ફિલ્મ ‘OMG 2’ રિલીઝ થયા બાદ પંકજ ત્રિપાઠીએ ધર્મને લઈને વ્યક્ત કયો પોતાનો વિચાર, દરેક જગ્યાએ શરૂ થઈ ચર્ચા

ભારતીય કંપનીઓ પાસે કયા વિકલ્પો છે?

ત્યારથી, સિંગાપોર અને હોંગકોંગ ભારતીય ઓઈલ રિફાઈનરી કંપનીઓને સિંગાપોર ડોલર, હોંગકોંગ ડોલર અને યુઆનમાં પણ ચૂકવણી કરવાની મંજૂરી આપે છે. આવી સ્થિતિમાં સિંગાપોર અને હોંગકોંગ ભારતીય ઓઈલ કંપનીઓ માટે પસંદગીના વિકલ્પ તરીકે ઉભરી રહ્યા છે.

તેલના વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલા એક અધિકારીએ જણાવ્યું કે, કારણ કે બિલિંગ સિંગાપોરમાં થયું હશે. આવી સ્થિતિમાં, ખાનગી કંપનીઓ સિંગાપોર દ્વારા તેલ ખરીદી અને રિફાઇન કરી શકે છે અને પછી ભારત સરકાર તેને જાહેર ક્ષેત્રની તેલ કંપનીઓને વેચી શકે છે. આમાં કોઈ સમસ્યા રહેશે નહીં. આ સાથે તેમણે એમ પણ કહ્યું કે રશિયાથી કોલસાની આયાત કરતી કંપનીઓ પણ હવે સિંગાપોર અને હોંગકોંગ દ્વારા આયાત કરવાનું વિચારી રહી છે.

રશિયાથી કોલસો ખરીદનારા એક વેપારીએ જણાવ્યું કે રશિયામાંથી મોટાભાગની કોલસાની ખરીદી હવે સિંગાપોર અથવા હોંગકોંગ સ્થિત કંપનીઓ દ્વારા કરવામાં આવી રહી છે. આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર મુખ્યત્વે યુએસ ડોલરમાં થાય છે. પરંતુ અમેરિકા સહિત ઘણા પશ્ચિમી દેશોએ રશિયા પર પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે. તેથી જ ભારત ડોલરમાં ચૂકવણી કરતું નથી. જો ભારત રશિયાને યુએસ ડોલરમાં ચૂકવણી કરે છે, તો તેને ગૌણ પ્રતિબંધોનો પણ સામનો કરવો પડી શકે છે. તે જ સમયે, ભારત પણ રૂબલમાં ચૂકવણી કરવા માંગતું નથી કારણ કે પ્રતિબંધો વચ્ચે વૈશ્વિક બજારમાં રશિયાના ચલણની વાજબી કિંમત મેળવવામાં ભારતને મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે.

રશિયા રૂપિયામાં વ્યવહાર કરવા કેમ તૈયાર નથી?

જો રશિયા તેના માલની ચૂકવણી રૂપિયામાં સ્વીકારે છે, તો તેણે ભારતીય રૂપિયાની આપલે કરવી પડશે. પરંતુ US, EU અને UK એ સોસાયટી ફોર ઇન્ટરબેંક ફાઇનાન્સિયલ ટેલિકોમ્યુનિકેશન (SWIFT)માંથી ઓછામાં ઓછી સાત રશિયન બેંકો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. SWIFT માત્ર વિશ્વભરના દેશોની બેંકો વચ્ચે વ્યવહારોની સુવિધા આપે છે.

ભારત રશિયામાંથી જે આયાત કરે છે તેના માત્ર 10 ટકા જ નિકાસ કરે છે. એટલે કે, ભારત રશિયા પાસેથી જેટલો માલ ખરીદે છે, રશિયા ભારત પાસેથી ખૂબ જ ઓછો ખરીદે છે, રશિયા અને ભારત વચ્ચે સમાન આયાત-નિકાસની ઉપલબ્ધતા ન હોવાને કારણે, રશિયા પાસે જમા થયેલો ભારતીય રૂપિયો રહે છે.. ભારતે રશિયાને વિકલ્પ આપ્યો હતો. ભારતીય મૂડીબજારમાં ભારતીય ચલણ રૂપિયાને પાછું રોકાણ કરવા જેથી ભારતમાં રશિયન થાપણો ન વધે. પરંતુ રશિયાએ તેનો ઇનકાર કર્યો હતો.